مقالات آموزشی
چیا کوین (Chia Coin): انقلابی سبز در بلاکچین یا سرآغاز بحرانی جدید؟
چیا کوین (Chia Coin): انقلابی سبز در بلاکچین یا سرآغاز بحرانی جدید؟
در سالهای اخیر، دنیای رمزارزها شاهد رشد خیرهکنندهای بوده و بسیاری از افراد جذب سودهای چشمگیر آن شدهاند. این رشد، چالشهای زیستمحیطی و سختافزاری خاص خود را به همراه داشته است؛ از مصرف بیرویه انرژی توسط بیتکوین تا بحران کمبود کارت گرافیک برای گیمرها. اما در این میان، بازیگری جدید به نام چیا کوین (Chia Coin) ظهور کرده که وعده حل بسیاری از این مشکلات را میدهد. چیا، با رویکردی نوآورانه در استخراج و تمرکز بر فضای ذخیرهسازی به جای قدرت پردازشی، خود را “بیتکوین سبز” معرفی میکند. اما آیا این راهحل سبز واقعاً انقلابی پایدار است یا تنها سرآغاز بحرانی جدید در بازار سختافزار؟ در این مقاله جامع، به بررسی دقیق چیا کوین از آغاز پیدایش تا جزئیات فنی و تأثیرات آن بر بازار میپردازیم تا درکی عمیق از این پدیده نوظهور به دست آورید.
۱. چیا کوین چیست؟ معرفی یک رمزارز دوستدار محیط زیست
در ماههای اخیر، قیمت رمزارزها (Cryptocurrencies) افزایش چشمگیری داشته و افراد بیشماری وارد این بازار شدهاند. اکثر این رمزارزها با فشار روی پردازنده (CPU) و کارت گرافیک (GPU) استخراج میشوند و به همین دلیل، جهان با کمبود تراشه (Chip Shortage) دست و پنجه نرم میکند. هجوم ماینرها (Miners) به بازار کارتهای گرافیک، یک بحران جدی در این بخش ایجاد کرده و دسترسی گیمرها و سایر مصرفکنندگان را به سختافزارهای جدید با مشکل مواجه کرده است.
در این شرایط، رمزارز چیا (Chia) یا چیا کوین به مرکز توجه آمده است. چیا رویکردی متفاوت را در پیش گرفته و وابستگی به قطعات پرمصرف و کمیاب مانند کارتهای گرافیک و ASICها (Application-Specific Integrated Circuits) را ندارد. شبکه چیا که توسط خالق مشهور «بیتتورنت» (BitTorrent) یعنی «برام کوهن» (Bram Cohen) شکل گرفته است، برای استخراج کوینها از فضای ذخیرهسازی (Storage Space) استفاده میکند و نه قدرت پردازشی خام. این رویکرد جدید که بر پایه «اثبات فضا و زمان» (Proof of Space and Time – PoST) بنا شده، به معنی مصرف انرژی به مراتب کمتر نسبت به رمزارزهای سنتی است.
بیتکوین (Bitcoin)، که باارزشترین رمزارز جهان محسوب میشود، انرژی فوقالعاده زیادی مصرف میکند. برآوردها نشان میدهد که انرژی مورد نیاز برای استخراج بیتکوین بیش از مصرف یکساله برق در کشوری مانند آرژانتین است. همین موضوع، انتقادات بسیاری را در مورد تأثیرات زیستمحیطی بیتکوین برانگیخته و مسیر را برای رمزارزهای «دوستدار محیط زیست» (Eco-Friendly) هموار کرده است. چیا با هدف اصلی مصرف انرژی کمتر و کاهش فشار بر بازار تراشهها به میدان آمده تا گیمرها و سایر کاربران دیگر برای دسترسی به کارتهای گرافیک جدید و قدرتمند، مجبور به تحمل صفهای طولانی و قیمتهای گزاف نباشند. اگرچه این خبر برای گیمرها خوشایند است، اما همانطور که خواهیم دید، ممکن است برای بازار هارد دیسک (Hard Disk) و حافظه SSD یک چالش جدید ایجاد کند.
۲. رمزارز چیا و بحران احتمالی در بازار هارد دیسک و SSD
در حالی که رمزارز چیا (Chia) مزایای قابل توجهی در زمینه مصرف انرژی کمتر و کاهش فشار بر بازار کارتهای گرافیک دارد، اما یک نگرانی جدید و جدی را در میان کارشناسان و مصرفکنندگان به وجود آورده است: کمبود شدید هارد دیسک و حافظه SSD. این بدان معناست که کاربران عادی و به ویژه گیمرها، ممکن است دوباره با مشکل دسترسی به قطعات مورد نیاز برای اسمبل کردن کامپیوترهای خود مواجه شوند.
این نگرانی از آنجا ناشی میشود که معماری شبکه چیا کاملاً متفاوت از سایر رمزارزهاست. رمزارزهایی مانند بیتکوین برای تأیید تراکنشها و معاملات از قدرت محاسباتی خام یا سیستمی به نام «اثبات کار» (Proof of Work – PoW) استفاده میکنند. در PoW، ماینرها با استفاده از قدرت کارتهای گرافیک و سایر سختافزارهای تخصصی (مانند ASICها) به حل مسائل پیچیده محاسباتی میپردازند و در ازای تأیید و ایمنسازی شبکه، پاداش دریافت میکنند. این فرآیند پرمصرف انرژی، منجر به فشار بیسابقه بر بازار GPU شده است.
در مقابل، شبکه چیا روی «اثبات فضا و زمان» (Proof of Space and Time – PoST) اجرا میشود. این مدل جدید، به استفاده از فضای ذخیرهسازی به جای قدرت پردازشی برای ایمنسازی شبکه وابسته است. به عبارت دیگر، ماینرهایی که فضای ذخیرهسازی خالی خود را (به صورت فایلهای پلات یا Plots) در اختیار شبکه چیا قرار میدهند، پاداش دریافت میکنند. این فرآیند که با عنوان «فارمینگ» (Farming) شناخته میشود، از ماینینگ یا استخراج سنتی با تجهیزات خاص متفاوت است و شما با هر وسیلهای که دارای فضای ذخیرهسازی کافی باشد، میتوانید به سراغ «کشت» چیا بروید.
این شامل طیف وسیعی از دستگاهها میشود: از لپتاپ و کامپیوتر شخصی گرفته تا سرورها و حتی در تئوری، گوشیهای هوشمند (اگرچه در عمل به دلیل ظرفیت و سرعت محدود ذخیرهسازی در موبایلها، این موضوع منطقی نیست) میتوانند به عنوان «فارمهای» رمزارز چیا مورد استفاده قرار بگیرند. قاعده کلی این است که هر چقدر فضای ذخیرهسازی بیشتری در اختیار شبکه چیا قرار دهید، احتمال دریافت پاداش یا دستیابی به پاداش ارزشمندتر، بیشتر میشود. این جذابیت باعث هجوم گسترده به بازار هارد دیسکهای با ظرفیت بالا و SSDهای پرسرعت (برای مرحله پلاتینگ) شده و نگرانیها در مورد کمبود این قطعات را دامن زده است. در حال حاضر، نمیتوان درباره موفقیت بلندمدت رمزارز چیا در بازار اظهارنظر دقیقی کرد، اما با توجه به رویکرد نوآورانه و استقبال اولیه، احتمالاً میتواند به یکی از بازیگران مهم و تأثیرگذار در بازار رمزارزها تبدیل شود.
۳. ریشههای چیا: داستان یک بلاکچین سبز
داستان ارز دیجیتال چیا (Chia) چندان جدید نیست. در واقع، ایده و معرفی اولیه شبکه چیا به نوامبر ۲۰۱۷ بازمیگردد، زمانی که «برام کوهن» (Bram Cohen)، خالق پروتکل بیتتورنت، از برنامههای خود برای توسعه یک رمزارز جدید سخن گفت. شبکه چیا که مبتنی بر بلاکچین (Blockchain) است، از ابتدا با فلسفهای متفاوت و بر پایه Proofs of Space and Time طراحی شد.
تفاوت اصلی چیا در اینجا نهفته است: به جای نیاز به قدرت محاسباتی عظیم (مانند آنچه در بیتکوین و سایر رمزارزهای مبتنی بر Proof of Work رایج است)، شبکه چیا از فضای حافظه بدون استفاده در هارد دیسکهای کاربران برای تأیید تراکنشها و ایمنسازی شبکه بهره میبرد. این یعنی ماینرها (یا در این مورد، فارمرها) به جای مصرف برق زیاد و سختافزارهای گرانقیمت، صرفاً با اختصاص فضای ذخیرهسازی خود مشارکت میکنند.
کوهن همواره بر این باور بوده که مهمترین مشکل بیتکوین، تأثیرات منفی زیستمحیطی آن به دلیل مصرف بیش از اندازه برق است. این مصرف سرسامآور انرژی ناشی از روش استخراج بیتکوین است که بر حل معادلات پیچیده ریاضی تکیه دارد و نیاز به قدرت پردازشی عظیم و در نتیجه انرژی فراوان دارد. در مقابل، چیا عملکرد متفاوتی را ارائه میدهد. کوهن استدلال میکند که حتی اگر کاربران برای افزایش شانس خود در فارمینگ، هارد دیسکهای بزرگتری خریداری کنند، این عمل تأثیر مخرب قابل توجهی بر محیط زیست نمیگذارد، زیرا فضای ذخیرهسازی به خودی خود انرژی کمی مصرف میکند و بسیاری از هارد دیسکها در سیستمها بدون استفاده کامل هستند. این فلسفه زیستمحیطی، چیا را به یک گزینه جذاب برای کسانی که به دنبال سرمایهگذاریهای پایدارتر در دنیای رمزارزها هستند، تبدیل کرده است.
۴. فارمینگ (Farming): واژهای جدید برای استخراج چیا
یکی از نکات برجسته و تمایزدهنده چیا، انتخاب اصطلاحات خاص برای فرآیندهای خود است. برام کوهن برای استخراج ارز دیجیتال چیا به جای واژه رایج «ماینینگ» (Mining)، از واژه «فارمینگ» (Farming) یا «کشت» استفاده میکند. این انتخاب کلمات، نه تنها بر ماهیت «سبز» و دوستدار محیط زیست چیا تأکید دارد، بلکه فلسفه متفاوتی را نیز منعکس میکند: شانس برنده شدن فارمرها (farmer) در این شبکه، به جای تأثیر گرفتن از انرژی و برق بیشتر (مانند PoW)، از فضای حافظه بیشتر تأثیر میگیرد. به عبارت دیگر، هرچه فضای ذخیرهسازی بیشتری به شبکه اختصاص دهید، شانس شما برای یافتن بلوکهای جدید و دریافت پاداش افزایش مییابد.
تفاوتهای مهم دیگر شبکه ارز دیجیتال چیا نسبت به شبکه بیتکوین عبارتند از:
- دفتر کل متمرکز و غیرقابل تغییر: چیا یک دفتر کل توزیع شده و غیرقابل تغییر (Immutable Ledger) از تمام تراکنشهای سابق را حفظ میکند، اما با رویکردی که هدف آن ایجاد یک سیستم مالی سازمانی با شفافیت و امنیت بالا است.
- قابلیتهای قرارداد هوشمند (Smart Contracts): برخلاف بیتکوین که از نظر قابلیتهای قرارداد هوشمند محدود است، شبکه چیا دارای قابلیتهای پیشرفتهای در این زمینه است. چیا امکان شخصیسازی قراردادهای اتوماتیک را از طریق زبان برنامهنویسی Chialisp (که شبیه Lisp است) فراهم میکند. این قابلیت، راه را برای توسعه برنامههای غیرمتمرکز (dApps) پیچیدهتر و کاربردهای متنوعتر باز میکند.
- مدیریت داراییها و قابلیتهای مالی پیشرفته: چیا از قابلیتهایی مانند نگهداری از داراییها به عنوان سپرده (Custody)، پیادهسازی قابلیتهایی همچون بازپرداخت (Refunds) و سایر ویژگیهای مالی پیشرفته پشتیبانی میکند. این ویژگیها چیا را به یک پلتفرم قوی برای کاربردهای مالی فراتر از صرفاً یک رمزارز تبدیل میکند.
پروتکلهای مورد استفاده در چیا (Chia Protocols): شبکه ارز دیجیتال چیا از دو پروتکل اصلی استفاده میکند:
- پروتکل اثبات فضا (Proof of Space): این پروتکل میزان فضای حافظه موجود و تخصیص یافته روی سیستم فارمر را تشخیص میدهد و تأیید میکند که فضای واقعی وجود دارد.
- پروتکل اثبات زمان (Proof of Time): این پروتکل جلوی تقلب در ریواردهایی (rewards) که به فارمر داده شده است را میگیرد و تضمین میکند که فرآیند پلاتینگ و فارمینگ به صورت عادلانه و بدون دستکاری انجام شود. این پروتکل، به کمک سرورهای VDF (Verifiable Delay Function)، یک مؤلفه زمانی را به فرآیند اضافه میکند که جلوی حملات خاصی را میگیرد.
وضعیت استخرهای فارمینگ رمزارز چیا: در ابتدای راهاندازی، شبکه چیا فاقد استخرهای رسمی فارمینگ بود و کاربران مجبور به سولو ماینینگ (Solo Mining) یا فارمینگ انفرادی بودند. این بدان معنا بود که برای افزایش شانس دریافت پاداش بلاک، فارمرها باید از ظرفیت هارد دیسک بسیار بالایی به صورت انفرادی استفاده میکردند، زیرا شانس دریافت پاداش به صورت قرعهکشی و به ندرت اتفاق میافتاد. این موضوع برای فارمرهای کوچک بسیار چالشبرانگیز بود. با این حال، در حال حاضر استخرهای رسمی فارمینگ چیا راهاندازی شدهاند(این بخش از اطلاعات شما نیاز به بهروزرسانی داشت، زیرا در زمان نگارش اولیه مقاله شما، استخرهای رسمی در دسترس نبودند اما اکنون هستند). این استخرها به فارمرها اجازه میدهند تا فضای ذخیرهسازی خود را تجمیع کرده و پاداشها را به صورت منظمتر و قابل پیشبینیتر دریافت کنند، که برای مشارکتکنندگان کوچکتر بسیار سودمند است.
۵. معایب الگوریتم اثبات ظرفیت (PoC) نسبت به اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS)
الگوریتم اثبات ظرفیت (Proof of Capacity – PoC) که چیا از آن بهره میبرد، با وجود مزایای متعدد، مانند هر فناوری نوینی، با چالشها و معایبی نیز همراه است که در مقایسه با سیستمهای اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) برجستهتر میشوند:
- نوآوری و پذیرش توسط توسعهدهندگان: از آنجایی که سیستم PoC نسبتاً جدید است (به خصوص در مقیاس چیا)، تعداد زیادی از توسعهدهندگان به اندازه PoW و PoS با آن آشنایی ندارند. این موضوع میتواند منجر به کندی در توسعه ابزارها، اکوسیستمها و برنامههای کاربردی بر روی بلاکچینهای مبتنی بر PoC شود. برای رقابت با اکوسیستمهای گسترده بیتکوین و اتریوم، چیا نیاز به جذب جامعه بزرگتری از توسعهدهندگان دارد.
- آسیبپذیری احتمالی در برابر بدافزارها و حملات سایبری: در روش PoC، فعالیت ماینینگ یا فارمینگ مستقیماً به سلامت و دسترسی به فضای هارد دیسک وابسته است. این امر میتواند یک نقطه ضعف امنیتی بالقوه باشد. اگر یک بدافزار (Malware) بتواند بر روی هارد دیسک فارمرها نفوذ کند و به فایلهای پلات (Plots) آسیب برساند یا دسترسی به آنها را مختل کند، میتواند در فعالیت فارمینگ شبکه خلل ایجاد کند. در حالی که در PoW، آسیب به یک ریگ ماینینگ معمولاً تنها بر عملکرد آن ریگ تأثیر میگذارد، در PoC، دسترسی به دادههای ذخیرهشده روی هارد دیسکها حیاتی است و نیازمند اقدامات امنیتی قویتری است.
- رقابت شدید بر سر تولید هارد دیسکهای با ظرفیت بالاتر (Vendor Lock-in): پذیرش گسترده PoC توسط رمزارزهای بزرگ (مانند چیا) میتواند منجر به رقابت شدیدی بر سر تولید و خرید هارد دیسکهای با ظرفیت بالاتر شود. این رقابت میتواند قیمت هارد دیسکها را افزایش دهد و دسترسی به آنها را برای مصرفکنندگان عادی دشوار کند. در بدترین حالت، این ممکن است منجر به وضعیتی شود که شرکتهای تولیدکننده هارد دیسک، سود اصلی را از این فناوری ببرند، در حالی که ماینرها برای خرید سختافزار مورد نیاز به آنها وابسته میشوند (نوعی Vendor Lock-in). این وضعیت، از نظر اخلاقی و اقتصادی، میتواند بحثبرانگیز باشد و نیازمند نظارت دقیق بر بازار است.
- فرسودگی SSDها در مرحله پلاتینگ: همانطور که در بخشهای قبلی اشاره شد، مرحله «پلاتینگ» (Plotting) چیا، عملیات نوشتن بسیار سنگینی را بر روی SSDهای موقت انجام میدهد. این امر به سرعت طول عمر (TBW – Terabytes Written) SSDهای مصرفکننده را به پایان میرساند و آنها را فرسوده میکند. این موضوع هزینههای پنهانی را به فارمرها تحمیل میکند، زیرا باید به طور مرتب SSDهای موقت خود را تعویض کنند یا از SSDهای سازمانی گرانقیمت با TBW بالا استفاده کنند.
این معایب، در کنار مزایای PoC، نشاندهنده چشمانداز پیچیدهای هستند که این الگوریتم در پیش روی جامعه رمزارزها قرار داده است.
۶. مزیتهای الگوریتم اثبات ظرفیت (PoC) نسبت به اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS)
با وجود چالشها، الگوریتم اثبات ظرفیت (Proof of Capacity – PoC) مزایای برجستهای دارد که آن را به یک جایگزین جذاب و نویدبخش برای سیستمهای سنتی اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) تبدیل میکند:
- دسترسیپذیری بالا و استفاده از سختافزار موجود: PoC میتواند از هارد دیسکهای معمولی و حتی فضای ذخیرهسازی موبایلها (در تئوری، اگرچه از نظر عملی چندان کارآمد نیست) استفاده کند. این بدان معناست که موانع ورود برای مشارکت در شبکه به شدت کاهش مییابد. برخلاف PoW که نیازمند سرمایهگذاری سنگین در کارتهای گرافیک یا ASICهای گرانقیمت است، و PoS که نیازمند قفل کردن مقدار زیادی رمزارز است، PoC به کاربران امکان میدهد با استفاده از منابع موجود خود (فضای هارد دیسک بلااستفاده) در شبکه مشارکت کنند.
- کارایی انرژی فوقالعاده: این بزرگترین مزیت PoC است. گزارش شده است که از نظر مصرف انرژی، اثبات ظرفیت تا ۳۰ برابر کارآمدتر از روشهای استخراج مبتنی بر ایسیک (ASIC) و کارتهای گرافیک است. این امر چیا را به یک راهحل واقعاً دوستدار محیط زیست تبدیل میکند و میتواند به کاهش چشمگیر ردپای کربن صنعت رمزارز کمک کند.
- عدم نیاز به سختافزار اختصاصی و ارتقاء مداوم (برای فارمینگ): پس از مرحله پلاتینگ که نیازمند SSDهای پرسرعت است، برای فارمینگ نهایی، شما نیازی به سختافزار اختصاصی یا ارتقاء مداوم هارد دیسکهایتان (از نظر سرعت) ندارید. هارد دیسکها صرفاً نقش ذخیرهکننده پلاتها را دارند و نیازی به سرعت بالای خواندن/نوشتن مداوم نیست. این امر هزینههای عملیاتی بلندمدت را کاهش میدهد.
- قابلیت استفاده مجدد از هارد دیسک: یکی از مزایای عملی و مهم PoC این است که پس از پایان فارمینگ، میتوانید دادههای استخراج (پلاتها) را از روی هارد دیسکتان پاک کرده، آن را فرمت کنید و برای مصارف ذخیرهسازی دیگر استفاده کنید.این موضوع، هارد دیسکها را به یک دارایی چندمنظوره تبدیل میکند، در حالی که سختافزارهای PoW (مانند ASICها) پس از پایان عمر مفید یا عدم سودآوری، تقریباً بیاستفاده میشوند.
- نویز و آلودگی صوتی پایین: ریگهای ماینینگ PoW به دلیل فنهای متعدد و پردازندههای پرقدرت، نویز بسیار زیادی تولید میکنند. در مقابل، سیستمهای فارمینگ چیا نویز و آلودگی صوتی بسیار کمتری دارند، زیرا هارد دیسکها نسبتاً بیصدا کار میکنند.
- تولید حرارت کمتر: مصرف انرژی پایین PoC به معنی تولید حرارت بسیار کمتر است. این امر هزینههای خنکسازی را به شدت کاهش میدهد و امکان راهاندازی مزارع چیا را در محیطهای متنوعتری (حتی در خانه) فراهم میکند، بدون نیاز به سیستمهای خنککننده صنعتی.
این مزایا نشان میدهند که الگوریتم اثبات ظرفیت پتانسیل بالایی برای شکلدهی به آینده رمزارزهای پایدار و در دسترستر دارد و میتواند یک مدل جدید و کارآمد را برای امنیت بلاکچین ارائه دهد.
۷. الگوریتم اثبات ظرفیت (PoC) چگونه کار میکند؟ جزئیات فنی
الگوریتم اثبات ظرفیت (Proof of Capacity – PoC) یکی از راه حلهای نوآورانه برای حل مشکل مصرف انرژی زیاد در سیستمهای اثبات کار (PoW) و همچنین چالش «قفل شدن ارزهای دیجیتال» در سیستمهای اثبات سهام (Proof of Stake – PoS) است. PoS برای امنیت شبکه به «استیکینگ» (Staking) یا قفل کردن مقدار زیادی از رمزارز نیاز دارد که میتواند منجر به تمرکز و کاهش نقدشوندگی شود. در مقابل، PoC اجازه میدهد تا دستگاههای استخراج یا گرههای شبکه بلاکچین، از فضای خالی هارد دیسک خود برای استخراج ارزهای دیجیتال استفاده کنند.
PoC به جای تغییر مکرر اعداد در هدر هر بلوک و استفاده از هش (Hash) برای یافتن راهحل (مانانند آنچه در سیستمهای PoW انجام میشود)، با ذخیره لیستی از راهحلهای ممکن (به نام نانس – Nonce) در هارد دیسک کار میکند. هرچه هارد دیسک فضای بیشتری داشته باشد، مقادیر راهحل احتمالی بیشتری را میتوان در هارد دیسک ذخیره کرد. در واقع، ماینر شانس بیشتری برای «مطابقت هش» (Matching Hash) با لیست موجود در هارد دیسک خود دارد. به عبارتی، با داشتن فضای هارد دیسک بیشتر، شانس بیشتری برای کسب پاداش استخراج وجود دارد.
نمونههایی از رمزارزهایی که از PoC استفاده میکنند: برست کوین (Burstcoin) یکی از فورکهای ارز دیجیتال Nxt است که پیشگام استفاده از الگوریتم اثبات ظرفیت بود. علاوه بر آن، پروژههایی مانند استورج (Storj)، چیا (Chia) و فایلکوین (Filecoin)، تعدادی از ارزهایی هستند که از این سیستم (یا واریانتهای آن) در بلاکچین خود استفاده میکنند.
PoC چگونه کار میکند؟ فرآیند دو مرحلهای: پروتکل الگوریتم اثبات ظرفیت شامل یک فرآیند دو مرحلهای تحت عنوان «طرحریزی» (Plotting) و «ماینینگ» (Mining) (که در چیا به آن «فارمینگ» میگویند) است:
مرحله اول: طرحریزی یا پلات کردن هارد دیسک (Plotting):
- ابتدا هارد دیسک «طرحریزی» یا «پلات» میشود. یعنی در این مرحله، لیستی از تمام مقادیر نانس (Nonce) ممکن از طریق هش مکرر دادهها ایجاد میشود. این فرآیند شبیه به آمادهسازی زمین برای کشت است.
- هر نانس شامل ۸۱۹۲ هش است که از ۰ تا ۸۱۹۱ شمارهگذاری شدهاند.
- هشها به صورت جفتی در ساختاری به نام «اسکوپ» (scoops) جفت میشوند. یعنی هشهای مجاور برای ایجاد یک جفت دوتایی به نام اسکوپ، با هم ترکیب میشوند. به عنوان مثال، هش صفر و هش یک، اسکوپ صفر را تشکیل میدهند؛ هش دو و هش سه، اسکوپ یک را تشکیل میدهند و الی آخر. این اطلاعات در فایلهای پلات بر روی هارد دیسک ذخیره میشوند.
مرحله دوم: ماینینگ (Mining) یا فارمینگ (Farming):
- مرحله دوم الگوریتم اثبات ظرفیت، یک فرآیند استخراج واقعی است. در این مرحله، هر بار که یک بلوک جدید در بلاکچین نیاز به تأیید دارد، شبکه یک «عدد اسکوپ» (Scoop Number) را تولید میکند (این عدد بر اساس هش بلوک قبلی و یک عدد تصادفی تولید میشود).
- ماینر (فارمر) با دریافت این عدد اسکوپ، به سراغ فایلهای پلات خود میرود و به سرعت مقادیر هش مرتبط با آن عدد اسکوپ را از نانسهای ذخیرهشده روی هارد دیسکش پیدا میکند.
- سپس، ماینر از دادههای مرتبط با آن اسکوپ و نانس، یک مقدار به نام «ددلاین» (Deadline) را محاسبه میکند.
- ماینر این عملیات را تا پایان محاسبه ددلاین برای تمام نانسهایی که بر روی یک هارد دیسک نگهداری میشوند، تکرار میکند.
- پس از محاسبه تمام ددلاینها، کمترین ددلاین توسط ماینر انتخاب میشود.
- «ددلاین» مدت زمانی (بر حسب ثانیه) است. هر ماینر پس از گذشت مدت زمانی به اندازه «ددلاین» از زمان تشکیل آخرین بلوک، میتواند بلوک بعدی را تشکیل دهد. اگر در این مدت هیچ ماینر دیگری بلوک جدیدی را نساخته باشد (یعنی ددلاین کمتری ارائه نداده باشد)، پاداش ساخت بلوک به این ماینر تعلق میگیرد.
- به عنوان مثال، اگر ددلاین ماینر X در زمان استخراج برابر با ۳۶ ثانیه باشد و هیچ ماینر دیگری نتواند ظرف مدت ۳۶ ثانیه بلوک بعدی را ایجاد کند، ماینر X در صورتی که بتواند بلوک بعدی را تشکیل دهد، پاداش میگیرد. این سیستم، به فارمر با کمترین ددلاین (یعنی فارمری که سریعترین دسترسی به پلاتهای خود و محاسبه را داشته است) پاداش میدهد.
این فرآیند پیچیده، اما از نظر انرژی کارآمد، اساس کار چیا و سایر رمزارزهای مبتنی بر PoC است.
۸. قیمت چیا کوین و ارزشگذاری آن
تعیین قیمت چیا کوین (XCH)، مانند هر رمزارز دیگری، به عوامل متعددی از جمله عرضه و تقاضا در بازار، اخبار و تحولات پروژه، وضعیت کلی بازار رمزارزها، و احساسات سرمایهگذاران بستگی دارد. از زمان راهاندازی اولیه و لیست شدن در صرافیها، چیا کوین نوسانات قیمتی قابل توجهی را تجربه کرده است.
در روزهای اولیه پس از لیست شدن در صرافیها در سال ۲۰۲۱، چیا به دلیل هیجان اولیه و تقاضای بالا، به قیمتهای بالایی دست یافت. اما با گذشت زمان، افزایش چشمگیر نتاسپیس (Netspace) شبکه، ورود هارد دیسکهای سازمانی به بازار، و پایداری قیمتها، نوسانات آن نیز ادامه یافت.
برای مشاهده قیمت بهروز و لحظهای چیا کوین، میتوانید به وبسایتهای معتبر ردیابی قیمت رمزارزها مانند CoinMarketCap، CoinGecko، یا صرافیهای بزرگ رمزارز (مانند Binance، KuCoin و…) مراجعه کنید. این وبسایتها نمودارها و اطلاعات جامعی در مورد قیمت لحظهای، حجم معاملات، ارزش بازار (Market Cap)، عرضه در گردش (Circulating Supply) و سابقه قیمت چیا کوین ارائه میدهند.
نکته مهم: برای دسترسی به این وبسایتها و صرافیها در برخی مناطق، ممکن است نیاز به استفاده از VPN (شبکه خصوصی مجازی) داشته باشید.
عواملی که بر قیمت چیا کوین تأثیر میگذارند:
- عرضه و تقاضا: تقاضای برای فارمینگ چیا و همچنین کاربردپذیری آن در اکوسیستم DeFi.
- نتاسپیس شبکه: هرچه نتاسپیس بزرگتر شود، پاداش به ازای هر ترابایت کاهش مییابد که میتواند بر جذابیت فارمینگ و در نتیجه قیمت تأثیر بگذارد.
- تحولات پروژه: انتشار ویژگیهای جدید، همکاریها، و ارتقاءهای پروتکل (مانند چیا ۲.۰).
- احساسات بازار کلی رمزارزها: روند صعودی یا نزولی در بازار بیتکوین و اتریوم معمولاً بر سایر آلتکوینها نیز تأثیر میگذارد.
- قوانین و مقررات: تغییرات در قوانین و مقررات مربوط به رمزارزها در کشورهای مختلف.
۹. معنی کلمه چیا: ریشهها و ارتباط با فلسفه پروژه
انتخاب نام «چیا» برای این رمزارز، تصادفی نیست و دارای ریشههای عمیقی است که با فلسفه اصلی پروژه یعنی «قدرت» و «پایداری» گره خورده است.
دانههای چیا (Chia Seeds) در زمرهی سالمترین خوراکیهای سیاره زمین به شمار میروند. آنها مملو از مواد مغذی هستند که فواید ارزشمندی برای بدن و مغز دارند. دانههای چیا، دانههای ریز سیاه رنگیاند، برگرفته از گیاه مریمگلی (Salvia hispanica) که خواستگاه آن شبه جزایر اسپانیا (در آمریکای مرکزی و جنوبی) میباشد و از خانوادهی نعناع هستند. این گیاه در زمرهی گیاهان بومی جنوب آمریکا به شمار میرود.
دانههای چیا در گذشته از مهمترین خوراکیهای اقوام باستانی مانند آزتکها (Aztecs) و سرخپوستان مایایی (Mayan Indians) بودند. آن اقوام، ارزش فراوانی برای دانههای چیا قائل بودند، زیرا آنها نیروی مهارنشدنی و استقامت خود را مدیون این دانهها میدانستند. در حقیقت، «چیا» واژهای است برگرفته از مایای کهن به معنای «قدرت» (Strength).
این انتخاب نام، به طور هوشمندانهای با اهداف پروژه چیا کوین همخوانی دارد:
- پایداری و سلامت: همانطور که دانههای چیا به دلیل فواید سلامتی و پایداری در طبیعت شناخته شدهاند، چیا کوین نیز با هدف ارائه یک رمزارز پایدار و دوستدار محیط زیست طراحی شده است.
- قدرت و کارایی: مفهوم «قدرت» که در ریشه کلمه «چیا» نهفته است، به پتانسیل بالای این شبکه برای ایجاد یک زیرساخت قدرتمند و کارآمد برای تراکنشهای مالی و قراردادهای هوشمند اشاره دارد، بدون اینکه انرژی زیادی مصرف کند.
- تغییر و نوآوری: مانند دانههای چیا که انرژی پایدار میدهند، چیا کوین نیز به دنبال ایجاد یک سیستم مالی پایدار و قدرتمند برای آینده است.
بنابراین، نام «چیا» صرفاً یک نام تجاری نیست، بلکه نمادی از فلسفه و ارزشهای بنیادی این پروژه در دنیای رمزارزهاست.
PoC چگونه کار میکند؟
پروتکل الگوریتم اثبات ظرفیت شامل یک فرایند دو مرحلهای تحت عنوان طرح ریزی (Plotting) و ماینینگ (Mining) است.
- مرحلهی اول: طرح ریزی یا پلات کردن هارد دیسک (Plotting): ابتدا هارد دیسک طرح ریزی یا پلات میشود. یعنی در این مرحله لیستی از تمام مقادیر نانس (Nonce) ممکن از طریق هش مکرر دادهها ایجاد میشود. هر نانس شامل 8192 هش است که از 0 تا 8191 شماره گذاری شدهاست. هشها به صورت جفتی در ساختاری به نام اسکوپ (scoops) جفت میشوند. یعنی هشهای مجاور برای ایجاد یک جفت دوتایی به نام اسکوپ، با هم ترکیب میشوند. به عنوان مثال هش صفر و هش یک، اسکوپ صفر را تشکیل میدهند. هش دو و هش سه، اسکوپ یک را تشکیل میدهند.
- مرحلهی دوم: ماینینگ (Mining): مرحله دوم الگوریتم اثبات ظرفیت، یک تمرین استخراج واقعی است. در این مرحله ماینر یک عدد اسکوپ را محاسبه میکند. به عنوان مثال، اگر یک ماینر استخراج را شروع کند و یک اسکوپ شماره 38 تولید کند، ماینر به شماره 38 از نانس یک میرود و از دادههای آن برای محاسبهی مقدار ددلاین (deadline) استفاده میکند. ماینر این عملیات را تا پایان محاسبهی ددلاین تمام نانسهایی که بر روی یک هارد دیسک نگهداری میشوند، تکرار میکند. پس از محاسبه تمام ددلاینها، کمترین ددلاین توسط ماینر انتخاب میشود.ددلاین مدت زمانی بر حسب ثانیه است. هر ماینر پس از گذشت مدت زمانی به اندازهی ددلاین از زمان تشکیل آخرین بلاک، میتواند بلاک بعدی را تشکیل دهد. اگر در این مدت ماینر دیگری بلاک جدیدی را نساخته باشد، پاداش ساخت بلاک به این ماینر تعلق میگیرد. به عنوان مثال، اگر ددلاین ماینر X در زمان استخراج برابر با 36 ثانیه باشد و هیچ ماینر دیگری نتواند ظرف مدت 36 ثانیه بلاک بعدی را ایجاد کند، ماینر X در صورتی که بتواند بلاک بعدی را تشکیل دهد، پاداش میگیرد.