توکنومیکس چیست؟

توکنومیکس (Tokenomics) چیست؟

توکنومیکس (Tokenomics) ترکیبی از دو کلمه “توکن” (Token) و “اقتصاد” (Economics) است و به مطالعه عرضه و تقاضای رمزارزها (Cryptocurrencies) و تأثیر آن بر ارزش آنها می‌پردازد. این مفهوم شباهت زیادی به علم اقتصاد سنتی دارد، جایی که اقتصاددانان با بررسی میزان انتشار پول توسط دولت‌ها، تورم (Inflation) و ارزش پول را تحلیل می‌کنند. در دنیای ارزهای دیجیتال، توکنومیکس به عنوان یک چارچوب تحلیلی برای درک نحوه عملکرد و ارزش‌گذاری توکن‌ها و رمزارزها استفاده می‌شود.

 اقتصاد سنتی و توکنومیکس

در اقتصاد سنتی، برای اندازه‌گیری میزان پول در گردش از معیارهایی مانند M1، M2 و M3 استفاده می‌شود. این معیارها نشان‌دهنده سطوح مختلف نقدینگی (Liquidity) هستند. به طور کلی، M1 شامل نقدینگی‌ترین نوع پول مانند اسکناس و سکه‌های در دسترس عموم است، در حالی که M2 و M3 شامل سپرده‌های بانکی و سایر دارایی‌های مالی با نقدینگی کمتر می‌شوند. هرچه عدد این معیارها بالاتر رود، نشان‌دهنده افزایش حجم پول در گردش است.

دولت‌ها در طول تاریخ برای تأمین مخارج خود اقدام به چاپ پول کرده‌اند. این کار باعث کاهش ارزش پول در گردش و ایجاد تورم می‌شود. تورم به نوبه خود موجب افزایش قیمت کالاها و خدمات می‌گردد. در مقابل، در دنیای ارزهای دیجیتال، عرضه توکن‌ها معمولاً بر اساس الگوریتم‌های از پیش تعیین‌شده صورت می‌گیرد، که این موضوع باعث ایجاد ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در عرضه می‌شود.

 توکن (Token) چیست؟

توکن، واحد دیجیتالی یک ارز دیجیتال است که می‌تواند کاربردهای مختلفی داشته باشد. توکن‌ها معمولاً بر روی بلاک‌چین‌های موجود مانند اتریوم (Ethereum) ایجاد می‌شوند و می‌توانند به عنوان ابزاری برای دسترسی به خدمات خاص، مشارکت در شبکه، یا حتی به عنوان یک دارایی دیجیتال استفاده شوند. رایج‌ترین انواع توکن‌ها عبارتند از:

1. 1. توکن‌های امنیتی (Security Tokens): این توکن‌ها نماینده دارایی‌های مالی مانند سهام یا اوراق قرضه هستند و معمولاً تحت مقررات خاصی قرار می‌گیرند.
2. 2. توکن‌های کاربردی (Utility Tokens): این توکن‌ها برای دسترسی به خدمات یا محصولات خاص در یک پلتفرم استفاده می‌شوند.
3. 3. توکن‌های حاکمیتی (Governance Tokens): این توکن‌ها به دارندگان خود حق رأی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به توسعه و مدیریت یک پروژه یا شبکه را می‌دهند.

برخلاف پول‌های رایج که توسط دولت‌ها منتشر می‌شوند، عرضه توکن‌های رمزنگاری بر اساس الگوریتم‌های از پیش تعیین‌شده صورت می‌گیرد. این بدان معناست که می‌توان با دقت بالایی پیش‌بینی کرد که چه تعداد واحد از یک رمز ارز خاص تا تاریخ مشخصی تولید خواهد شد. هرچند در برخی موارد امکان تغییر برنامه انتشار وجود دارد، اما این کار نیازمند اجماع عمومی است و به سادگی انجام نمی‌شود. این موضوع باعث ایجاد اطمینان خاطر برای دارندگان توکن می‌شود، چرا که برخلاف پول‌های رایج، نحوه انتشار قابل پیش‌بینی است.

 کل عرضه بیت‌کوین (Bitcoin) چقدر است؟

بیت‌کوین به عنوان اولین و معروف‌ترین ارز دیجیتال، دارای حداکثر عرضه ۲۱ میلیون واحد است. انتظار می‌رود تا سال ۲۱۴۰ تمامی بیت‌کوین‌های قابل استخراج، استخراج شوند. تعداد بیت‌کوین‌های جدید که از طریق فرآیند استخراج (Mining) تولید می‌شوند، تقریباً هر چهار سال یک بار نصف می‌شود. این پدیده که به «هاوینگ» (Halving) معروف است، با هدف ایجاد کمیابی و در نتیجه افزایش ارزش بیت‌کوین طراحی شده است.

با اینکه ۲۱ میلیون واحد، رقم قابل توجهی به نظر می‌رسد، اما در مقایسه با جمعیت ۸ میلیارد نفری کره زمین، عدد بسیار کمی است. همین کمیابی باعث می‌شود که بیت‌کوین را شبیه به طلا بدانند و آن را یک ارز «سخت» (Hard Money) در نظر بگیرند. بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر نیز از الگوی عرضه بیت‌کوین پیروی می‌کنند. برای مثال، بیت‌کوین کش (Bitcoin Cash)، بیت‌کوین اس‌وی (Bitcoin SV) و زدکش (Zcash) همگی دارای حداکثر عرضه ۲۱ میلیون واحد هستند. برخی دیگر مانند لایت‌کوین (Litecoin) با حفظ الگوی مشابه، سقف عرضه بیشتری را برای خود در نظر گرفته‌اند.

 عرضه دوج‌کوین (Dogecoin) و گرین (Grin) چگونه است؟

برخی از ارزهای دیجیتال، الگوی عرضه متفاوتی دارند. برای مثال، دوج‌کوین و گرین به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با استخراج هر بلاک جدید، تعدادی مشخص توکن تولید شود. این موضوع باعث می‌شود که عرضه کل این توکن‌ها نامحدود باشد.

در حال حاضر (می ۲۰۲۴) کل دوج‌کوین‌های در گردش (Circulating Supply)، ۱۴۴.۲۵ میلیارد واحد است و هیچ محدودیتی برای حداکثر عرضه آن در نظر گرفته نشده است. برخلاف بیت‌کوین که دارای عرضه محدود و در نتیجه تورم پایین است، دوج‌کوین دارای عرضه نامحدود و تورم بالا است. طرفداران دوج‌کوین که شامل برخی میلیاردرهای سرشناس هستند، بر این باورند که همین تورم بالا باعث کاربردی‌تر شدن این ارز دیجیتال به عنوان واحد پول می‌شود.

از طرف دیگر، بنیان‌گذاران گرین امیدوارند که با عرضه نامحدود، قیمت این ارز دیجیتال با ثبات بیشتری روبرو شود و در نتیجه کاربرد آن به عنوان واحد پول افزایش یابد. با این حال، برای اثبات درستی این فرضیه نیازمند گذر زمان هستیم.

در کنار این دو مثال، ارزهای دیجیتال و توکن‌های بسیاری وجود دارند (اغلب بر بستر اتریوم) که دارای عرضه نهایی مشخص اما بسیار بالا هستند. برای مثال، ترون (Tron) دارای سقف نهایی بیش از ۱۰۰ میلیارد واحد است.

در برخی موارد، سازندگان توکن‌ها تمهیداتی برای سوزاندن (Burning) تعدادی از واحدها در نظر می‌گیرند. این کار به این معناست که این واحدها به یک کیف پول غیرقابل بازیابی منتقل می‌شوند و از چرخه عرضه خارج می‌شوند. سوزاندن توکن‌ها معمولاً به کارمزدهای عملیاتی مربوط می‌شود. به این ترتیب، هر چه از این توکن‌ها بیشتر استفاده شود، تعداد واحدهای در گردش آنها سریع‌تر کاهش می‌یابد.

 چرا توکنومیکس در سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال اهمیت دارد؟

ست کلرمن، در کتاب مشهور خود با عنوان “حداقل اطمینان” که به سرمایه‌گذاری ارزشی (Value Investing) می‌پردازد، می‌گوید: “در کوتاه‌مدت، عرضه و تقاضا به تنهایی قیمت‌های بازار را تعیین می‌کنند.” اگر این جمله را در مورد ارزهای دیجیتال و همچنین بازار سهام بپذیریم، درک عواملی که بر عرضه یا تقاضا تأثیر می‌گذارند، برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران از اهمیت حیاتی برخوردار است.

با توجه به این موضوع، هنگام بررسی توکنومیکس یک ارز دیجیتال، باید به چند نکته توجه کرد:

1. 1. کاربرد توکن: آیا ارتباط روشنی بین استفاده از پلتفرم یا سرویسی که توکن برای آن طراحی شده است و ارزش آن وجود دارد؟ اگر چنین ارتباطی وجود داشته باشد، احتمال اینکه رشد این سرویس به تقاضا برای توکن و در نتیجه افزایش قیمت آن منجر شود، بیشتر است. در غیر این صورت، کاربرد توکن چه خواهد بود؟
2. 2. تعداد توکن‌های موجود: در حال حاضر چه تعداد توکن در گردش است؟ چه تعداد توکن در آینده تولید خواهد شد و چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد؟
3. 3. مالکیت توکن‌ها: چه کسی مالک توکن‌ها است؟ آیا تعدادی از آنها برای عرضه به توسعه‌دهندگان در آینده کنار گذاشته شده است؟
4. 4. اطلاعات مربوط به توکن‌های از دست رفته: آیا اطلاعاتی مبنی بر از دست رفتن، سوزاندن، حذف یا غیرقابل استفاده بودن تعداد قابل توجهی از توکن‌ها وجود دارد؟

 توکنومیکس و ارزش‌گذاری ارزهای دیجیتال

توکنومیکس می‌تواند به عنوان راهنمایی برای درک ارزش بالقوه یک ارز دیجیتال در آینده مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، بسیاری از افراد تازه وارد به دنیای ارزهای دیجیتال ممکن است به این موضوع فکر کنند که اگر ارز خاصی مانند بیت‌کوین شود، چه اتفاقی خواهد افتاد. در حالی که در واقعیت، رسیدن به چنین ارزشی برای بسیاری از ارزها غیرممکن است.

برای درک بهتر این موضوع، به دو ارز دیجیتال بیت‌کوین کش و ترون که قبلاً به آنها اشاره شد، می‌پردازیم. بیت‌کوین کش دارای حداکثر عرضه مشابه بیت‌کوین است، بنابراین این احتمال که در آینده به ارزشی مشابه آن دست پیدا کند، تا حدی منطقی به نظر می‌رسد. اما در مورد ترون با بیش از ۱۰۰ میلیارد واحد در گردش، رسیدن به قیمت‌های چند هزار دلاری برای هر واحد، به این معناست که ترون باید به باارزش‌ترین کسب‌وکار تاریخ تبدیل شود. چنین اتفاقی چقدر محتمل است؟

پاسخ به این سوالات، هرچند ممکن است پیچیده به نظر برسد، می‌تواند دیدگاه جدیدی به شما در مورد ارزهای دیجیتال ارائه دهد و به شما کمک کند تا شانس موفقیت یک ارز دیجیتال در مقایسه با سایرین را بهتر درک کنید.